grico: lingua, cultura, tradizioni nei brani grichi di Martano


Meh, àmo ambrò!	Καιρός να συνεχίσουμε.
Allòra o kontadìno o ...	Τότε, ο γεωργός, εκείνος ο...
ùso kristianò pu ìbbie na skafsi.	Ο άνθρωπος που πήγαινε να σκάψει.
Matapàle, matapàle!	Ξανα, ξανά!
Matapàle, matapàle	Ξανα...
Ncignèome ...	Αρχίζουμε...
Apompì!	Από πίσω!
Apompì.	Από πίσω.
Ekko pompì stème ce nzignùme apompì!	Ναι, από πίσω, ας συνεχίσουμε από πίσω!
Ikhe a kristianò pu ìbbie na skàfsi,	Υπήρχε ένας άνθρωπος που πήγαινε να σκάψει,
pu ìkhe o korafài.	που είχε ένα μικρό χωράφι.
Cìo afse nìtta eskònnato	Eκείνος το βράδυ σηκωνόταν
na pài na polemìsi, sto frìsko,	για να πάει να δουλέψει, στο κρύο,
ka depòi mòtti ègherne ìjo	γιατί μετά, όταν σηκωνόταν ο ήλιος,
ìbbie ce plàonne.	πήγαινε να κοιμηθεί..
Mòtti èstase kùkkia cisimà sto korafài,	Όταν έφτασε κοντά στο χωράφι,
ìde lumèra sta mèsa mèsa u korafìu,	είδε φωτιά στο μέσο του χωραφιού,
ce a pedài cipàu,	και ένα παιδί πάνω.
u fàni asto làrgo ka ìkhe a pedài cisimà,	Από μακριά του φάνηκε σαν να είχε ένα παιδί εκεί κοντά,
ma cìo ìpe c'ìso pedài àrte	αλλά εκείνος είπε: Αυτό το παιδί τώρα
cìo cisape tis ton èfike?!	ποιος ξέρει ποιος το άφησε;
Mòtti èstase ecisimà,	Όταν έφτασε κοντά,
envicinètti, envicinètti,	πλησίασε, πλησίασε,
ma eddunètti ka evàsta ta cèrata!	και κατάλαβε ότι είχε κέρατα!
Ah! pu nu dòi làmpo, tùo cìno ène,	Αχ, να τον χτυπήσει ένα κεραυνός, αυτός είναι,
o Demòni ène! Beh, va bene.	ο Διάβολο είναι! Λοιπόν, εντάξει.
U t'ùpa "bongiorno" ce	Του είπα καλημέρα και...
ipe cìo: Bongiornu? Bongiornu!	Είπε εκείνος: καλημέρα; Καλημέρα!
Ce ìpamo bongiorno èna mon àddho.	Και είπαμε καλημέρα ο ένας στον άλλον.
Esalutettimòsto.	Χαιρετήθηκαν.
Beh, ce su ti kànni ettù ìpe o Demòni.	Και εσύ τι κάνεις εδώ, είπε στον διάβολο.
Ipe ka evò ìrta, ìpe, na se dò,	Είπε: ότι ήρθα να σε δω,
na se salutèfso ìpe, na kàme a spirì amicìzia.	για να σε χαιρετήσω, για να κάνουμε λίγο φιλία.
Ce pàru pàru ettòssu, ìpe cìo ìrte?	Και ακριβώς εδώ μέσα, είπε αυτός, ήρθες;
Arte ìane o Demòni, cìo o forìato,	Τώρα ήταν ο Διάβολος, αυτός φοβόταν...
e' tto fòriato, jakài òli ce dìo Demònia ìane,	Δεν φοβόταν, γιατί και οι δύο Δαίμονες ήταν,
ka sia o kontatìno, cìo pùru cìo,	είτε ο γεωργός, αυτός κι αυτός,
pùru Demòni ìone o kontadìno de,	και ο γεωργός ήταν ο Διάβολος, όχι,
cìo pu dì na skàfsi, ka plèon Demòni ka cìo!	αυτός που πηγαίνει να σκάψει, που πιο Δαίμονας από αυτόν!
Allòra ìpe cìo: kàscione, kàscione.	Τότε είπε εκείνος: κάθισε, κάθισε.
Ebbike a lisàri	Πήρε μια πέτρα
o mpòggefse cisimà sti lumèra,	και την έβαλε κοντά στη φωτιά,
ce stèane ce kuntèane.	και άρχισαν να μιλάνε.
Ipe o Demòni, bah,	Είπε ο Διάβολος, να,
ìpe enna se kào rìkko, ìpe!	είπε: θα σε κάνω πλούσιο, είπε!
Eh rìkko, ce evò, ìpe, na me kài rìkko,	Ε, πλούσιος, είπε, να γίνω πλούσιος,
ìo kalò ja mèa na me kài rìkko. Pèro, "azzo",	θα ήταν καλό για μένα αν με έκανες πλούσιο.
ma ìpe cìo "se kànno rìkko,	Αλλά , είπε αυτός, θα σε κάνω πλούσιος,
ma però ma a ppàtto:	αλλά με ένα αντάλλαγμα:
ka enna mu dòis ti fsikhì	μου πρέπει να δώσεις την ψυχή σου
mòtti pesèni.	όταν πεθάνεις.
En e' ka enna pesànis àrtena,	Δεν είναι ότι πρέπει να πεθάνεις τώρα,
sandè pos ghènese rìkko,	αλλιώς πώς θα γίνεις πλούσιος,
òlo nomèno?	μονομιάς;
Ipe cìo: va bene su 'n dìo i fsikhì,	Είπε αυτός: εντάξει, σου δίνω την ψυχή,
però	αλλά
ipe, però ìpe evò eccettèo	είπε, αλλά είπε εγώ αποδέχομαι
ka enna su dòko i fsikhì,	να δώσω την ψυχή,
però mo pàtto ka enna vvertèfsi prìma,	αλλά με τον όρο ότι πρέπει πρώτα να με προειδοποιήσεις,
na preparettò, ìpe, de!	για να μπορέσω να προετοιμαστώ, είπε, όχι!
Mi forìstu ja tùo ìpe , pensèo evò.	Μην φοβάσαι για αυτό, είπε, νομίζω εγώ,
O Demòni.	(είπε) Ο διάβολος.
Dòpu ka kuntèfsane ìpe:	Αφού είχαν μιλήσει, είπε:
beh, arte esù fìrma,	Λοιπόν, τώρα υπογράψε εσύ,
vàle i fìrma ettù sto kartì,	βάλε την υπογραφή σου εδώ στο χαρτί,
ka evò ìme o Demòni,	ότι εγώ είμαι ο διάβολος,
o kapudiàvolo de!,	ο αρχιδαίμονας όχι!,
o kumandànte pu ston anfièrno.	ο διοικητής της κόλασης.
Va bene ìpe cìo.	Εντάξει, είπε αυτός.
Ipe, esù, ìpe,	Είπε, εσύ, είπε,
pòsso khronò ìse?	πόσων χρονών είσαι;
Cìo ìkhe, ipe sarànta.	Είχε, είπε σαράντα.
Nde sarànta,	Όχι σαράντα,
triànta, sarànta khrònu,	τριάντα, σαράντα χρόνια,
ma enn ìone, jakài tòa	αλλά δεν τα είχε, γιατί τότε
epesènane pettìnta khrònu e kristianì,	οι άνθρωποι πέθαιναν στα πενήντα,
e' pesènane es quattruvìnti.	δεν πέθαιναν στα ογδόντα.
[...]	[όπως τώρα]
Ipe, va bene, pòsson ezò, ezò, ìpe cìo,	Είπε, και εντάξει, όσο ζω, ζω, είπε εκείνος,
basta ka ezò a spirì sande depòi	αρκεί που θα ζήσω λίγο αλλιώς μετά
ti gotèo atti rikkèzza pu me kànni esù?	τι θα απολαύσω από τον πλούτο που θα μου δώσεις;
Mi forìstu se kànno na zìsi makrèo, ìpe,	Μην φοβάσαι θα σε κάνω να ζήσεις πολύ, είπε,
se kànno na zìsi poddhì cerò.	θα σε κάνω να ζήσεις πολύ καιρό.
Si?,va bene,	Ναι;, εντάξει,
allòra firmèo.	τότε υπογράφω!
Fìrmefse, ce saluttèttisa ce pìrtane apòte.	Υπογράφτηκαν, χαιρετίστηκαν και έφυγαν.
E lumèra ezìsti ce o Demòni ekhàsi.	Η φωτιά σβήστηκε και ο διάβολος χάθηκε.
Cìo, ìpe, na, o Demòni, ùtte	Αυτός, ο διάβολος είπε: δείτε αυτά,
ùtte akatò lìre,	αυτές οι εκατό λίρες,
ma tùe, ìpe, esù enna ghettì rìkko.	με αυτές, είπε, πρέπει να γίνεις πλούσιος.
Va bene!	Εντάξει!
kàe kommèrciu,	Κάνε εμπόριο,
kàe kommèrku ka evrìskese kalà.	κάντε εμπόριο και θα πάνε καλά τα πράγματα.
ka tikanè, cìo pu ìvri na voràsi,	Και ό,τι βρεις να αγοράσεις,
vòraso, ce depòi pulì matapàle,	αγοράζο το και μετά πούλα το ξανά,
ce in àddhi trìti epulì.	και την επόμενη Τρίτη (ημέρα αγοράς) το πουλάς.
Va bene	Εντάξει!
I protinìn emèra evòrase òrnise,	Την πρώτη μέρα αγόρασε κοτόπουλα,
dopu stin àddhi trìti	και την επόμενη Τρίτη τα πουλούσε διπλά,
es pùli o dòppio,	δύο, τρεις φορές,
dìo, tris fòre,	τρεις, τέσσερις φορές (περισσότερο)
tri, tèssare forè pòsso tes ìkhe voràsonta.	από ό,τι τα είχε αγοράσει.
Ce èkame, afse akatò lìre	Και από εκατό λίρες έκανε,
èkame prèsta prèsta khìje lìre.	έκανε γρήγορα, σύντομα χίλιες λίρες.
"azzo!, ìpe cìo, pàme kalà!.	"Γαμώτο!", είπε αυτός, "πάμε καλά!".
Matapàle epìrte sti ffèra,	Πήγε ξανά στην αγορά,
èbbike an ampàri ce èfike diokòsce lìre,	αγόρασε ένα άλογο και ξόδεψε διακόσιες λίρες,
o pùlise es tin àddhi fèra	το πούλησε στην άλλη αγορά
ce èbbike khìje lìre.	και κέρδισε χίλιες λίρες.
"Mìnkia", ìpe cìo!	"Γαμώτο!", είπε αυτός.
E' kka depòi ìkhe llimonìsonta	Είναι επειδή είχε ξεχάσει
ka ìkhe na pài es ton anfièrno,	ότι έπρεπε να πάει στην κόλαση,
ìkhe na pài mo demòni de!,	έπρεπε να πάει με τον διάβολο, όχι!,
e' pènse pròbbio ecì!	δεν σκεφτόταν καν εκεί!,
U t'ùbbie kalà o pràma ce [...].	τα πράγματα πήγαιναν καλά και [...].
Nsòmma èkame tòsso tòsso ka	Συνολικά έκανε τόσο πολύ που
ejètti rìkko devèru:	έγινε πραγματικά πλούσιος:
evòrase a palài!	αγόρασε ένα παλάτι!
Però, ìpe cìo, evò ìpe	Αλλά είπε αυτός, εγώ, είπε,
mòtti estàzi òra,	όταν έρθει η ώρα,
Però etèlo na avvertimènto	αλλά θέλω μια προειδοποίηση,
ìpe o kontatìno mòtti kàmane o cìno,	είπε ο αγρότης όταν έκανε το συμβόλαιο,
na me vvertèssi.	που θα με προειδοποιήσεις.
Mi forìstu, ìpe.	Μην φοβάσαι, είχε πει (ο διάβολος).
Ma, motti jètti addomìnta khronò,	Όταν έγινε εβδομήντα χρόνια,
u t 'ùrte appendicìte	τον έπιασε κολίτιδα
u kontatìnu, t'ùrte appendicìte,	ο αγρότης, τον έπιασε εκκολίτιδα,
sòrdu ìkhe, epìrte sto, sto cìno,	είχε χρήματα, πήγε σε εκείνον,
pos ìggue cìo pu ...,	πώς τον έλεγαν αυτόν που ...,
sto konsìjo es Màddhie,	στον (δρ.) Συμβούλιο στη Μάλιε,
cìo ìone o messère,	αυτός ήταν ο γιατρός,
èkanne operazìune.	κάνει επεμβάσεις.
Stàsi kalò!	Έμεινε καλά!
Eh, va bene, stàsi kalò.	Ε, εντάξει, Έμεινε καλά.
Matapàle evòrase ce ìbbie kalà ...	Ξανα άρχισε να αγοράζει και τα πράγματα πήγαιναν καλά ...
Ikhe jenomèna rùkho,	Είχε συσσωρεύσει πλούτη.
Ikhe jettònta rìkko nsòmma,	Είχε πραγματικά γίνει πλούσιος,
ma ìkhe jettònta già rìkko.	αλλά είχε ήδη γίνει πλούσιος.
Arte ejètti addomìnta pènte khronò,	Τώρα έγινε εβδομήντα πέντε χρόνια,
matapàle stàsi fiàkko, pormonìte,	ξανά δεν άντεξε: πνευμονία,
fiàkko na pesàni.	(Έμεινε) κακά να πεθάνει.
Ma depòi matapàle ìbbie kalà.	Αλλά μετά ξανά άρχισε καλά.
Eghètti ankòra plèo mmèa.	Έγινε ακόμα μεγαλύτερος.
Plèo mmèa, plèo plùssio.	Πιο μεγάλος. Πιο πλούσιος.
Plèo plùssio elèi?	Πιο πλούσιος, λες;
Plèo mèa!	Πιο μεγάλος!
Allòra ejètti plèo mmèa ce	Τότε έγινε πιο μεγάλος και
matapàle estàsi a spirì fiàkko,	ξανά άρχισε λίγο άσχημα,
ma matapàle estàsi kalò.	αλλά ξανά θεραπεύτηκε.
Allùrtimu jètti annovìnta khronò,	Τελικά έγινε ενενήντα ετών,
ejètti annovìnta khronò,	είχε φτάσει τα ενενήντα χρόνια ...
annovìnta khronò tòa ìone	Ενενήντα χρόνια τότε ήταν
e dòppio pu t'àrtena,	διπλάσια από τώρα.
ma sia ejètti annovìnta khronò	Ωστόσο έγινε ενενήντα ετών
ce stàsi fiàkko devèru, pròbbio tunì forà,	και πραγματικά άντεξε αυτή τη φορά,
jakai pìrte poddhì ambrò cìo.	επειδή είχε προχωρήσει πολύ (με τα χρόνια) αυτός.
Epìrte ce ...	Πήγε και ...
Allòra o Demòni ka vàsta o lìbbro,	Τότε ο διάβολος που είχε το μητρώο,
ìpe, bah, àfi na pào na piào ti fsikhì	είπε, bah, ας πάω να πάρω την ψυχή
cinù kontatìnu.	από εκείνον τον αγρότη.
Ebbike ce ndìsi, o Demòni pròbbio	Ο Διάβολος ντύθηκε ακριβώς
delùssu, ndìsi fse cinùrio, afse ciuriacì ...	με πολυτέλεια, ντύθηκε καινούριος, όπως (γίνεται) την Κυριακή,
ce tùzzefse.	και χτύπησε.
Ikhe,	Υπήρχε,
ugguìke i ghinèka-tu, ka cìo in ìkhe piànta,	βγήκε η γυναίκα του, που τον είχε πιέσει,
jakài ìone rìkko ce in ìkhe piànta plèo giòvani,	επειδή ήταν πλούσιος και την είχε πάρει πιο νέα,
[...] àrte i ghinèka de!	[...]τώρα, η γυναίκα όχι!
Egguìke cìni:	Βγήκε εκείνη:
- ki sei?	Ποιος είσαι;
- dilli ka suntu quiddhu amiku ka ci nkontrame alla kampagma	πες του ότι είμαι εκείνος ο φίλος που συνάντησε στο χωράφι.
- ah si, va bene!	Ναι, εντάξει!
Cìo ìpe ìu, cìo cinù de!	Αυτός είπε έτσι σε εκείνον όχι!
Iu t'ùpe: cìo evrèsi cì es kampàgna.	Έτσι της είπε: εκείνος με τον οποίο είχε συναντηθεί εκεί στην εξοχή.
Ah be! Ah be!	Αχ ναι, αχ ναι!
Allòra mòtti epìrte: bongiornu! Bongiornu	Τότε όταν μπήκε: Καλημέρα. Καλημέρα.
Cìo èmine pànta giòveno, o Demòni.	Αυτός έμεινε πάντα νέος, ο διάβολος.
Cìo ìkhe ghettònta vèkkio,	Αυτός (ο αγρότης) είχε γίνει γέροντας,
ma o Demòni ìo pànta giòveno.	αλλά ο διάβολος ήταν πάντα νέος.
Paddhikàri ...	Παδίκαρι ...
Paddhikàri!? Paddhikari ...	"Παδίκαρι;" "παδίκαρι".
Paddhikàri mòtti ìne	"Παδίτσάρι" όταν είναι
ka non si sposatu ankora, ma no	που δεν είσαι ακόμα παντρεμένος, αλλά όχι
ekku, ma no giòvenu [...], Giovane!	αλλά όχι, νέος [...] Νέος!
Va bene, paddhikàri!	Εδώ εντάξει,"παδίκαρι!"
Amo mbrò, àmo ambrò, amo	Συνέχισε, συνέχισε..
A pràma fse cìo.	Μια τέτοια πράγμα.
Allòra, ìpe cìo,	Τότε είπε εκείνος (ο διάβολος),
evò ìme cìo pu ìstika,	είμαι αυτός που ήμουν,
epìrta na se kào rìkko	πήγα για να σε κάνω πλούσιο
ecèssu sto koràfi-ssu,	στο κτήμα σου..
pu ìstika cisimà sti llumèra ka	που ήμουν κοντά στη φωτιά που..
m'ìrrie ce ènghise na kào,	ένιωθα κρύο και έπρεπε να ανάψω,
ènghise na kào lumèra	έπρεπε να ανάψω τη φωτιά
pùrke na termàno.	για να ζεσταθώ.
E' me rikordèse?	Δεν θυμάσαι εμένα;
Mòtti mu fìrmefse ti karta	Όταν.. Μου υπέγραψες το χαρτί,
i cìni, ka esù eghènese rìkko,	το πράγμα, που θα γινόσουν πλούσιος,
però enna mu dòi ti fsikhì?	αλλά θα μου έδινες την ψυχή σου;
Ah, già àrte stè ce me rikordèo, ìpe.	Αχ ναι, τώρα θυμάμαι είπε.
Però, ìpe, evò purù s'ùpa, s'òvala a pàtto.	Αλλά, είπε, κι εγώ σου είπα, σου έβαλα ένα συμβόλαιο.
Ce ti m'òvale esù?, ìpe, su emm'òvale ...	... Και τι μου έβαλες εσύ, είπε, εσύ δεν μου έβαλες ...
Si, ìpa evò: ma esù enna me vvertèfsi!	Ναι, (σου) είπα εγώ: αλλά πρέπει να με προειδοποιήσεις!
Eh, ìpe ka mòtti estàsi fiàkko	Eh, είπε, που όταν ήσουν άρρωστος
en e' avvertimènto?	δεν ήταν προειδοποίηση;
Mòtti matapàle estàsi fiàkko n'àddho spirì	Όταν ξανά ήσουν άρρωστος λίγο ακόμα περισσότερο
plèo ka ìkhe ti polmonìta,	(από το γεγονός) που είχες πνευμονία,
ce depòi èpese apà sto àrgulo,	και μετά έπεσες από πάνω από το δέντρο,
èpese ... ce s'òkama ...	έπεσες ... και σου έκανα ...
plèo avvertimènto ka tòa?	περισσότερη προειδοποίηση από τότε;
Ekhi dìgghio, ìpe cìo.	Έχεις δίκιο, είπε αυτός (ο αγρότης).
Beh, epàme allòra!	Καλά, ας πάμε τότε!
Tòsso na vàlo o giàkko.	"Μόνο για ένα λεπτό, μόλις φορέσω το παλτό
Epìrte èbbike o giàkko	Πήγε, πήρε το παλτό
ce pìrtane ston anfièrno.	και πήγαν στην κόλαση."