grico: lingua, cultura, tradizioni nei brani grichi di Martano


Pài ce stèane plònnonta	Πας και κοιμόνταν
sto mèro ttu pornù	στην πρωινή ώρα του πρωϊνού
e màli-mu ce o pàppo-mmu	η γιαγιά μου και ο παππούς μου
es khàre tu Teù,	εν τω χάριτι του Θεού,
.
mòtti eghèrti an ànemo	όταν σηκώθηκε ένας άνεμος
ma a mmèa ttrìsto ccerò	με ένα μεγάλο κακό καιρό,
pu òli tòa fsunnìssane,	ώστε όλοι τότε ξύπνησαν,
ce pùpeti pornò.	και σε καμία πλευρά (δεν φαινόταν) το πρωί.

Evò 'e ssa llèo ta fsèmata	Δεν σας λέω ψέματα,
ti 'o fsèrete òli esì	που το ξέρετε όλοι εσείς
cìo ppu tòan akkàdefse,	αυτό που τότε συνέβη
o mènu ce o poddì.	περίπου.

Ion ghi 'es amartìe-mma	Ήταν για τις αμαρτίες μας
pu tèlise o Teò	που θέλησε ο Θεός
no mmènu na kastièfsi	να τιμωρήσει εξίσου
'o ffiàkko ka 'o kkalò.	τον κακό και τον καλό.

Anemi eskatinèftisa,	Οι άνεμοι ξέσπασαν,
khalàzi ce nerò	χαλάζι και νερό,
lisària ìo' ppu èvreke	πέτρες ήταν αυτό που έβρεχε
jà pòsson ià kròndo!	όσο ήταν μεγάλοι!

E tìkhi òli pèttane,	Οι τοίχοι όλοι έπεφταν,
e vàsci ce afsilì,	οι χαμηλοί και οι ψηλοί,
tòssi àrguli zzippànnatto	πολλοί δέντρα ξεριζώνονταν,
c'epìane ettu c'ecì.	και πήγαιναν από εδώ και από εκεί.

Ncignàsane ta strèmmata,	Ξεκίνησαν τα αστραπόβροντα,
epèttane e vrontè,	έπεφταν οι κεραυνοί,
aghèran eskotìgnase	ο ουρανός σκοτείνιασε
c'ekùatto pplèo ffonè.	Και δεν ακούγονταν πια φωνές.

Tis esbùrre es klàmata,	Κποιος ξέσπασε σε κλάματα,
tis èkanne na fì,	ποιος προσπαθούσε να ξεφύγει,
tis ìbbie ce tis èrkato,	ποιος πήγαινε και ποιος ερχόταν,
tis èmene àrte ampì.	ποιος αντίθετα παρέμενε πίσω (μαρμαρωμένος).

Oh! nìfta pòddin àscimi!	Ω! νύχτα πολύ άσχημη!
oh! nifta skotinì!	Ω! νύχτα σκοτεινή!
Pedàcia-mu, manèdda-mu,	Παιδιά μου, μητέρα μου,
ti kànnome arte emì?	τι κάνουμε τώρα εμείς;

Trèkhome es ti Mmaddònna-mma	Τρέχουμε στην Παναγία μας,
pàme oli ampì ce ambrò,	πάμε όλοι μπρος και πίσω,
an den emì ti kànnone	αλλιώς εμείς τι κάνουμε
a mes tòsso kkakò?	Μέσα σε τόσο κακό;

E vèkki ma tu ggiòvenu,	Οι παλιοί με τους νέους,
'a kèccia n’an ma mà,	οι μικροί ας είναι μαζί μας,
as ertu' tta koràssia-ma	ας έρθουν τα Κορίτσια μας
m' 'a ammàdia rotinà.	με τα μάτια κόκκινα.

Es tin Assùnta tràmato	Στην Παναγία Ανελήσασα έτρεξαν
ce kàmato kkalà,	και κάνατε καλά
jatì kalà to fsèrato	γιατί το ήξερατε καλά
pòsso ssas agapà.	Πόσο σας αγαπά.

Es tùtto ttòpon ìrtato	Σ' αυτόν τον τόπο ήρθατε
ma pòno es ti fsikì,	με τον πόνο στην ψυχή,
ettù ìa ppu 'ngotanìsato	εδώ ήταν όπου γονατίσατε
fiàkkii oli ce kalì.	όλοι, κακοί και καλοί.

'Ttu mèsa ankòra stèato	εδώ στο έδαφος ακόμα στέκονταν
m' 'o klàma es to llemò,	με το κλάμα στο στόμα
ce mòtti eghertisòsto,	και όταν σηκώθηκες
pu pìrte iso cerò?	πού είχε πάει αυτό (άσχημο) καιρό;

Assùnta ìkhe pensèfsonta	Η Παναγία Ανελήσασα είχε σκεφτεί
(ce pòsso pròppi esà)	(και πόσο πριν από σας!)
na kàmi na furnèfsune	να σταματήσει
khalàzia ce nnerà.	χαλάζι και νερά.

Epù è' pplèo ta strèmmata?	Πού είναι πλέον τα αστραπόβροντα;
Pu pirtane e vrontè?	Πού πήγαν οι βροντές
Epù è' plèo cis' ànemo?	Πού είναι πλέον εκείνος ο άνεμος;
Pu ène àrie skotinè?	πού είναι οι σκοτεινοί ουρανοί;

Otikanène furnèfse,	Όλα τελείωσαν,
kumpàrefse o pornò;	Εμφανίστηκε το πρωί;
ple’ 'ppi èna ppràma pàtefse,	πιο από ένα πράγμα υπέφερε,
ma den a Mmartanò.	Αλλά όχι ένας Μαρτανό.

Tùo kùsane, tùon ìdato	Αυτό άκουσαν, αυτό είδατε
e fsèni ce oli esì;	ξένοι και όλοι εσείς;
an de, kuntèato sìmberi:	Αν όχι, σήμερα θα λέγατε:
- 'Ttu ìane e Martanì! -	"εδώ ήταν οι Μαρτανοί”

Ce pùru 'o ppào pensèonta	Και κι εγώ πηγαίνω σκεπτόμενος,
depòi tòsso kkalò	μετά από τόση καλοσύνη
pu Assùnta-ma mas èkame	που μας έκανε η Παναγία μας
pròppi na pùme 'o llò.	πριν πούμε έναν λόγο,

Sàppu t' 'en io' mmai tìpoti,	σαν να μην είχε συμβεί ποτέ τίποτα,
ascimi ce fsikhrì,	άσχημοι και κρύοι,
jà safti mànku èkhome	για Εκείνη δεν έχουμε
dè skòrno dè antropì.	ούτε αίσχος ούτε ντροπή.

Tùi ène e obligaziùna-mma,	Αυτή είναι η υποχρέωσή μας,
tùo to kalò skopò	αυτή είναι η καλή προσοχή
pu n’àkhome mas ènghize	που θα έπρεπε να έχουμε
tòronta ampì ce ambrò?	κοιτάζοντας μπροστά και πίσω;

ka 'en ène tùi Maddònna-ma	Ότι αυτή δεν είναι η Παναγία μας
jà ppràma manekò;	για ένα μόνο πράγμα;
(ène) ess'òlu ttu bbisògnu-mma	είναι για όλα τα αιτήματά μας
na mas èrtu' es kalò.	να επιλύονται στο καλό

'En ène ettù pu trèkhome	Δεν είναι εδώ που τρέχουμε
mott'ìmesta fsifti?	όταν είμαστε σε αδιέξοδο;
Es Tùi ène pu ghiurèome	Είναι σε Αυτόν που ζητάμε
alài òli ce fsomì.	όλοι λάδι και ψωμί.

Ettù è' ppu ngotanìzome ...	Εδώ είναι όπου γονατίζω ...
'en èkho plèo ffonì,	δεν έχω πλέον φωνή,
'o rèsto esì to fsèrete	το υπόλοιπο το ξέρετε,
esì oli e Martanì.	εσείς όλοι οι Μαρτανοί .

Jà tùo òli na kamòme	Γι' αυτό όλοι πρέπει να κάνουμε
'i llèggi ttu Teù,	το νόμο του Θεού
ce ùttin emèra sìmberi	και αυτή την ημέρα σήμερα
kratènnome stennù.	την κρατάμε στο νου μου.

C'evò kècci, Maddònna-mu,	Και εγώ μικρέ μου,Παναγία μου,
pùru ìme Martanò:	είμαι κι εγώ Μαρτανό:
nà-mèna es ta pòja-su,	είμαι εδώ στα πόδια σου,
evò se prakalò.	εγώ σε παρακαλώ:

Vlòiso ton arciprèto-mma,	ευλόγησε τον αρχιεπίσκοπό μας,
vloisò-mma ti fsikhì;	ευλόγησε τις ψυχές μας;
c'esù, Maddònna, kame-me	και εσύ, Παναγία, κάνε με
na ìme kalò pedì.	να είμαι καλό παιδί.

kàme tùo, Madònna-mu,	Κάνε το αυτό, Παναγία μου,
ess onòma tu Teù,	στο όνομα του Θεού
vlòiso to Martàna-ssu	ευλόγησε τον Μάρθανο σου
ce òlu ttus kristianù.	και όλους τους χριστιανούς.

C'esì àrte pòssi ìsesta,	Και εσείς τώρα όλοι είστε,
pedàcia, òli kalì,	παιδιά, όλοι καλοί,
alìo è 'ccìo pu kàmato,	λίγο είναι αυτό που κάνατε,
kàmete plèo ppoddì.	κάντε περισσότερο πολύ!