grico: lingua, cultura, tradizioni nei brani grichi di Martano


Ce ma vaìa ekànnato ...	Και με τις φοίνικες κάνατε...
Ta vaìa..	Οι φοίνικες...
... ta kazzèddhia?	...τα "κατσίδια" (πλεξίδες παλάμες);
Si, si, cìa ta ìkhe pànta.	Ναι, ναι, υπήρχαν πάντα.
Però ta vaìa èkhi dìu tìpu,	Όμως, υπάρχουν δύο τύποι φοίνικα:
cìu fse dàttulu ce cìu fs'alèa.	αυτό της φοίνικα και της ελιάς.
Oli 'si lichi attus januru ekànnamo ta vaìa.	Όλοι αυτοί οι βλαστοί των ελιών έκαναν τις παλάμες.
Depòi epiànnamo a stèlo ce o ntreccèamo	Μετά έπαιρναν ένα Κλαδάκι και το πλέκαμε,
pùru cìo afse vaìa.	ακόμη και εκείνο από φοίνικα.
Pùru àrtena ta kànnune.	Ακόμη και τώρα το κάνουν.
Puru àrtena.	Ακόμη και τώρα.
Artena ta vàfune ma spirì tìnta,	Τώρα τα βάφουν με λίγο χρώμα,
tòa, invèce ta ntreccèane,	πριν, όμως, τα πλέκαναν,
ka te ìkhe òles te ttìnte.	επειδή δεν υπήρχαν όλες οι βαφές.
Però, ànzi òles e ... a paddhikària,	Αλλά, αντίθετα, όλα ... όλοι οι νεαροί άνδρες,
p'ùkhan tin annamuràta, ìkhe ti sànza,	που είχαν αρραβωνιαστικιά, υπήρχε η συνήθεια,
ka tin emèra ta vaìa..	ότι την ημέρα των Βαϊων...
Eghènato i [croce matta]	Κάναμε τον “τρελόν σταυρό” (φύλλο παλάμης πλεγμένο με έναν ιδιαίτερο τρόπο)
Is èkanne i [croce matta],	της έκανε (έδινε) το τρελό σταυρό,
cini ka ìane polemimmèni,	αυτό που είναι δουλεμένο
ka ìkhe ciù ka fsèran na kàne	που υπήρχαν εκείνοι που ήξεραν πώς να κάνουν
ìtti cìni [usu kuruna] cì ...	εκείνη τη φυλή της κορώνας, εκεί ...
Ce sta mesa e figurine.	Με μια εικόνα στο μέσο (εικονική αγία).
... a ttin rikordèse. Evàddham mìa figùrina	...Αν το θυμάσαι. Έβαζαν μια εικονίτσα.
ce depòi ti ppernan tis annamuràta.	και μετά την έφερναν (την έδιναν) στη αρραβωνιαστικιά.
I kkanna to kazzèddhi m'u kkonfèttu, m'e kkaramèlle	Της έκαναν το κατσίδι με ζαχαρωτά, με καραμέλες.
[...] Ghenomèna stin etàta-ssa.	[πράγματα] που γίνονταν και στα δικά σας χρόνια.
Si, si,..	Ναι, ναι.
Però tòa ankòra ìan plèo poddhì.	Αλλά τότε χρησιμοποιούνταν περισσότερο.
Evò èkho stennù tùi, ekànnamo tin akàpi,	Θυμάμαι αυτήν, κάναμε την αγάπη, (ήμασταν αρραβωνιαστικοί)
ce evò ekantàlon ti passiùna	και εγώ τραγουδούσα την πασσιούνα (το πάθος)
tin emèra tos vaìo;	την ημέρα των Βαϊων;
en ìkha kànza na pào na piàko ta fìddha,	Δεν είχα χρόνο να πάω να πάρω τα φύλλα,
na ta vrìko, pòi na ta pàro cinù	να τα βρω και μετά να τα πάω σε εκείνον
pu ìfsere na kài te krocimàtte.	που ήξερε να φτιάχνει τα "κατσίδια" (“τρελόν σταυρό).
Ekho stènnu a khròno	Θυμάμαι ένα χρόνο
[...] in èkama òria eh!	[...]
Tùo ene a nònno as ton okulìsta Mochettìni.	Αυτός είναι ο παππούς του οφθαλμίατρου Μοσχεττίνη.
O nànni tu, o nnànni tu	Ο παππούς του, ο παππούς του
o Ròcco tu Cannàzza.	Rocco Κανάτσα.
O ciùri tu Ucciu,	Ο πατέρας του Ούτσιου,
Ucciu.	του Ούτσιου.
O nòriza, o nòriza.	Τον ήξερα, τον ήξερα.
O nànni tu messère.	Ο παππούς του γιατρού.
O nànni tu mèssere.	Ο παππούς του γιατρού.
Ikhamon amicìzia m'itto kristianò.	Ήμασταν φίλοι με αυτόν τον άνθρωπο.
Cèrto on ekkùte.	Φυσικά τον πλήρωνε.
Ipa evò, ehi,evò, t'ùpa evò,	Είπα εγώ, ei!, του είπα: εγώ
estèo ìu, ìu ce ìunna,	είμαι έτσι, έτσι και έτσι (είμαι σε αυτές τις συνθήκες),
kàe tikanè esù, vòraso ta fìddha	κάνε όλα εσύ, αγόρασε τα φύλλα
depòi ...	και μετά (θα σε πληρώσω)
ka depòi tùo on embìefse m'on aderfò-ttu,	Μετά αυτό μου το έστειλε (τον τρελό σταυρό) με τον αδερφό του,
ka en ikhe kanza	που δεν είχε χρόνο.
Ipà evò: òra misciamèra depòi e' prònta	Είπα εγώ: στο μεσημέρι θα είναι έτοιμο,
in emèra to vaìo?	για την ημέρα των Βαΐων
Ipe:si, mi fforìstu.	Είπε: μην φοβάσαι!
Allòra, ìpa evò, spènda cìo pu enna spendèfsi,	Έτσι είπα εγώ, ξοδέψε ό,τι πρέπει να ξοδέψεις,
kàmmu-ti kalì, ce mi fforìstu,	κάνε το καλά και μην φοβάσαι,
ka depòi mòtti toriomèsta..	που όταν θα ξανασυναντηθούμε (θα σε πληρώσω).
Nsòmma ah, m'in èkame depòi.	Τελικά μου το έφτιαξε.
Ma ìan òria n'i kremàsi es to grovàtti	Ήταν όμορφο να κρεμιέται κοντά στο κρεβάτι
ce ìan òria, m'e figurìne cèssu.	και ήταν όμορφο με την εικόνα μέσα.
Mòtti vresimòsto, depòi, m'ùpe pòsso ...	Όταν βρεθήκαμε μου είπε μετά πόσο (είχε ξοδέψει)
Ka, depòi, e namùrata, mòtti èstaze u Pàska,	Και μετά η αρραβωνιαστικιά όταν έρχονταν τα Πάσχα,
cèrto o t'òmbie atto Mèa Sàmba, u t'òkanne	βέβαια του το έδινε το Μεγάλο Σάββατο, του έκανε δώρο
i kuddhùra u nnamuràu, eh!..	τη "κοτούρα" στον αρραβωνιαστικό, ε;
Tòa kànnane ... sakùndu ìkhe cìe ka	Τότε έκαναν, ανάλογα (με την περίπτωση), υπήρχαν αυτές που
ekànna mìa fòrma, peresèmpiu,	έκαναν μια μορφή, για παράδειγμα,
afse kardìa m'òla t'aguà, ecì ce ... pàsta m'itti ...	καρδιάς, με όλα τα αυγά μέσα και... ζύμη με εκείνα (τα χαρακτηριστικά πράγματα) ...
Ora misciamèra pìrte adreffò-mmu, de!	Στο μεσημέρι πήγε ο αδερφός μου, όχι!..
... sto furno, evàddha ta aguà ce t'òkanne ti kuddhùra.	... (την έβαζαν) στο φούρνο, έβαζαν τα αυγά και του έκανε την "κοτούρα".
Ora misciamèra astin emèra to vaìo	Στο μεσημέρι της ημέρα των Βαΐων
u to t'ùpa t'adreffù-mmu, cìo ... inzòmma..	το είπα στον αδερφό μου, αυτός, γενικά,
epìrte u tin èdike, in èbbike ce i ppìre èssu-ti.	πήγε (στο σπίτι του τεχνίτη) (αυτός) του τη παρέδωσε, τη πήρε και την πήγε στο σπίτι της (της αρραβωνιαστικιάς).
Ora enneàre depòi..	Τρεις το απόγευμα -
ce evò ekantàlo ti ppassiùna	και εγώ τραγουδούσα την πασσιούνα (το πάθος)
pùru m'on adreffò-tti, on Antòni.	ακόμα και με τον αδερφό της, τον Αντώνη.
On ìfsere esù on adreffo-mmu?	Τον ήξερες τον αδερφό μου;
Evò ton ìfsera, ma ...	Τον ήξερα, αλλά ...
E ton ìkhe mpràtika!	Δεν τον είχα γνωρίσει πολύ! (τον ήξερες μόνο επιφανειακά)
Epirtàmo ce kantalùsamo òli ce dìo kagnài.	Πηγαίναμε να τραγουδήσουμε και οι δυο μας, οι κουνιάδοι.
Cìo, na! Tòssona eh! Tòsson ìan mèa ...	Αυτό, ε! Τόσο ε! Τόσο ψηλός ήταν ...
Epìrtamo ce kantalìsamo ...	Πήγαμε και τραγουδήσαμε ...
... però ìan òlo ...	αλλά ήταν όλο (ζωντανό) ...
ti ppassiùna ecèssu, ...	... το πάθος μέσα ..
... pùru cìo.	... ακόμα και εκείνος.
... eces èssu-ti	... μέσα στο σπίτι της
ce gìa ìstinne kremammèni.	και το “τρελόν σταυρό” ήταν ήδη κρεμασμένο.